5. ณาทิกณฺฑ
สมาโส ปทสํเขโป, ปทปจฺจยสํหิตํ;
ตทฺธิตํ นาม โหตีติ, วิญฺเญยฺยํ เตส+มนฺตรํฯ
1. โณ วา+ปจฺเจ
ฉฏฺฐียนฺตา นามสฺมา วา ณปจฺจโย โหติ อปจฺเจ+ภิเธยฺเยฯ อปจฺจสทฺทสมฺพนฺธิตฺเตน อปจฺจวนฺตโต กตสรปจฺจโย สมตฺถฺยโต ฉฏฺฐฺยนฺตโต โหตีติ ‘‘ฉฏฺฐียนฺตา นามสฺมา’’ติ สุตฺเต อวุตฺตมฺปิ วุตฺตํฯ ณาทีนํ ตทฺธิตนฺติ ปุพฺพาจริยสญฺญาฯ ณกาโร วุทฺธฺยตฺโถฯ เอว+มญฺญตฺราปิฯ ณาทิวุตฺติตฺตา ‘‘เอกตฺถตายํ’’ติ วิภตฺติโลโปฯ
124. สราน+มาทิสฺสา+ยุวณฺณสฺสา+เอโอ ณานุพนฺเธ
สราน+มาทิภูตา เย อการิ+วณฺณุ+วณฺณา, เตสํ อา+เอ+โอ วา โหนฺติ ยถากฺกมํ ณานุพนฺเธติ อการสฺส อากาโรฯ อา+เอ+โอนํ วุทฺธีติปิ ปุพฺพาจริยสญฺญาฯ วสิฏฺฐสฺสา+ปจฺจํ วาสิฏฺโฐฯ วีมฺหิ วาสิฏฺฐีฯ เวติ วสิฏฺฐสฺสา+ปจฺจํติ วากฺยสฺส จ วสิฏฺฐาปจฺจํติ สมาสสฺส จ วิกปฺปตฺถํฯ โส จ วาสทฺโท ยาว ‘‘สกตฺเถ’’ติ อธิกรียติฯ
นปุํสเกน ลิงฺเคน, สทฺโท+ทาหุ ปุเมน วา;
นิทฺทิสฺสตีติ ญาตพฺพ+มวิเสเส ปนิ+จฺฉิเตติ –
วุตฺตตฺถา อปจฺจสทฺทสฺส นปุํสกตฺเถปิ ปุตฺตปุตฺตีนํ ทฺวินฺนมฺปิ วาจโก โหติฯ